(...)Οι ορμές για έργο δεν είναι οι μόνες που τρέφονται από τον ανακομμένο σεξουασλισμό.Τα καθαρά "κοινωνικά ένστικτα"(όπως "οι τρυφερές σχέσεις μεταξύ γονιών και παιδιών...αισθήματα φιλίας κι οι συναισθηματικοί δεσμοί του γάμου") περιέχουν ορμές που "συγκρατούνται από μιαν εσωτερική αντίσταση" ώστε να μη πραγματοποιούν τους σκοπούς τους' μόνο μ' αυτή τους την παραίτηση γίνονται κοινωνικές. Κάθε άτομο συνεισφέρει τις δικές του απαρνήσεις (πρώτα κάτω απ' την επίδραση εξωτερικού εξαναγκασμού,κατόπιν εσωτερικά) και απ' αυτές τις "πηγές έχει συσωρευθεί το κοινό απόθεμα υλικού και ιδεατού πλούτου του πολιτισμού". Παρ' όλο που ο Φρόυντ παρατηρεί ότι τα κοινωνικά αυτά ένστικτα "δεν χρειάζεται να περιγραφούν σαν εξυψωμένα"(αφού δεν έχουν παραιτηθεί ολοκληρωτικά από τους σεξουαλικούς τους σκοπούς αλλά τους αρκούν με "ωρισμένες προσεγγίσεις της ικανοποίησης"), τα οναμάζει "συγγενή" προς την εξύψωση. Έτσι η κύρια σφαίρα του πολιτισμού παρουσιάζεται σα σφαίρα της ε ξ ύ ψ ω σ η ς. Αλλά η εξύψωση συνοδεύεται από τη σ ε ξ ο υ α λ ι κ ή ε κ φ ό ρ τ ι σ η. Ακόμα κι όταν ή όπου,η εξύψωση αντλεί από ένα απόθεμα "ουδέτερης μεταθετής ενέργειας" του εγώ και του αυτός,η ουδέτερη αυτή ενέργεια "προέρχεται από το ναρκισσιστικό απόθεμα της λίμπιντο",είναι δηλαδή. Έρως χωρίς σεξουαλισμό. Το προτσές της εξύψωσης αλλοιώνει την ισορροπία μέσα στη δομή των ενστίκτων.Η ζωή είναι η συγχώνευση του Έρωτα και του ένστικτου του θανάτου' στη συγχώνευση αυτή,ο Έρωτας έχει επιβληθεί στον εχθρικό του σύντροφο. Ωστόσο :
Μετά την εξύψωση η ερωτική συνιστώσα δεν έχει πια τη δύναμη να δέσει όλα τα καταστροφικά στοιχεία που πριν ήταν ενωμένα μαζί της κι έτσι αυτά απελευθερώνονται με τη μορφή επιθετικών και καταστροφικών ροπών.
Ο πολιτσμός απαιτεί αδιάκοπη εξύψωση', μ' αυτό τον τρόπο εξασθενεί τον Έρωτα, χτίστη του πολιτισμού.Κι η σεξουαλική εκφόρτιση, εξασθενώντας τον Έρωτα, αποδεσμεύει τις καταστροφικές ορμές. Έτσι ο πολιτισμός απειλείται από μια τήξη των ενστίκτων,όπου το ένστικτο του θανάτου προσπαθεί να πάρει την πρωτοκαθεδρία από τα ένστικτα της ζωής. Αρχίζοντας με την εγκράτεια κι αναπτυσσόμενος κάτω από προοδευτική εγκράτεια,ο πολιτισμός τείνει προς την αυτοκαταστροφή.
Το επιχείρημα αυτό είναι πολύ στρωτό για να είναι αληθινό.Προκαλεί ωρισμένες αντιρρήσεις.Πρώτα απ' όλα,κάθε έργο δεν συνεπάγεται σεξουαλική εκφόρτιση κι ούτε κάθε έργο είναι δυσάρεστο ή απάρνηση. Ύστερα οι ανακοπές που επιβάλλει ο πολιτισμός επηρεάζουν επίσης - ίσως μάλιστα επηρεάζουν πάνω απ' όλα - τα παράγωγα του ενστίκτου του θανάτου,τις ορμές της επιθετικότητας και της καταστροφής.Τουλάχιστον απ' αυτή την άποψη,οι απαγορεύσεις του πολιτισμού θα προσθέτονταν στη δύναμη του Έρωτα.Επιπλέον, το έργο καθαυτό μέσα στα πλαίσια του πολιτισμού αποτελεί κ ο ι ν ω ν ι κ ή ε κ μ ε τ ά λ λ ε υ σ η των επιθετικών παρορμήσεων κι έτσι εξυπηρετεί,κι αυτό,τον Έρωτα. Μια επαρκής εξέταση των προβλημάτων αυτών προϋποθέτει την απελευθέρωση της θεωρίας των ενστίκτων από τον αποκλειστικό προσανατολισμό της προς την αρχή της απόδοσης,την εξέταση της εικόνας ενός πολιτισμού χωρίς απώθηση (δυνατότητας που προέρχεται από τα ίδια τα επιτεύγματα της αρχής της απόδοσης) στην ουσίας της. (...)
Το επιχείρημα αυτό είναι πολύ στρωτό για να είναι αληθινό.Προκαλεί ωρισμένες αντιρρήσεις.Πρώτα απ' όλα,κάθε έργο δεν συνεπάγεται σεξουαλική εκφόρτιση κι ούτε κάθε έργο είναι δυσάρεστο ή απάρνηση. Ύστερα οι ανακοπές που επιβάλλει ο πολιτισμός επηρεάζουν επίσης - ίσως μάλιστα επηρεάζουν πάνω απ' όλα - τα παράγωγα του ενστίκτου του θανάτου,τις ορμές της επιθετικότητας και της καταστροφής.Τουλάχιστον απ' αυτή την άποψη,οι απαγορεύσεις του πολιτισμού θα προσθέτονταν στη δύναμη του Έρωτα.Επιπλέον, το έργο καθαυτό μέσα στα πλαίσια του πολιτισμού αποτελεί κ ο ι ν ω ν ι κ ή ε κ μ ε τ ά λ λ ε υ σ η των επιθετικών παρορμήσεων κι έτσι εξυπηρετεί,κι αυτό,τον Έρωτα. Μια επαρκής εξέταση των προβλημάτων αυτών προϋποθέτει την απελευθέρωση της θεωρίας των ενστίκτων από τον αποκλειστικό προσανατολισμό της προς την αρχή της απόδοσης,την εξέταση της εικόνας ενός πολιτισμού χωρίς απώθηση (δυνατότητας που προέρχεται από τα ίδια τα επιτεύγματα της αρχής της απόδοσης) στην ουσίας της. (...)
HERBERT MARCUSE - ΈΡΩΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΕΤΑΡΤΟ - Η ΔΙΑΛΕΚΤΙΚΗ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ
σελ. 89-91
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου